Nieuwe regering: blijf werken aan versterking van toegang tot het recht
Verdieping
Toegang tot het recht is belangrijk. Iedereen kan immers te maken krijgen met een juridisch probleem. Begrijpelijke informatie en toegankelijk advies zijn manieren om toegang tot het recht te versterken, vooral voor mensen in een kwetsbare situatie. Demissionair minister Weerwind voor Rechtsbescherming neemt maatregelen hiervoor. Het College roept de volgende regering op om hieraan te blijven werken.
Iedereen kan te maken krijgen met een juridisch probleem. Levensgebeurtenissen, zoals een verbroken relatie, verlies van een baan, conflict met de werkgever, maar ook alledaagse activiteiten, zoals aan aankoop doen, kennen een juridisch aspect. Onderzoeken, zoals de Geschilbeslechtingsdelta van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC), laten zien dat mensen en bedrijven die met juridische problemen te maken krijgen, daar niet altijd goede oplossingen voor vinden. Dat wil demissionair minister Weerwind veranderen.
Demissionair minister Weerwind voor Rechtsbescherming neemt daarom aanvullende maatregelen met het doel om de toegang tot het recht te versterken. Deze richten zich op drie gebieden:
- Verbeteren van de beschikbaarheid van informatie.
- Toegankelijker maken van (juridisch) advies en ondersteuning.
- Verlagen van de drempel om een beslissing te krijgen van een neutrale instantie, zoals de rechter.
Bereikbare, begrijpelijke en objectieve informatie
Ten eerste wil hij dat informatie over oplossingen voor veelvoorkomende juridische problemen en geschillen bereikbaar, begrijpelijk en objectief is. Daarom wordt bijvoorbeeld de website van de Rijksoverheid aangepast.
2,5 uur kosteloze mediation
Verder wordt het gebruik van mediation gestimuleerd. Mediation is een laagdrempelige vorm van geschiloplossing, waarbij partijen, onder begeleiding van een neutrale derde, zelf werken aan een voor hen aanvaardbare oplossing. Vanaf 1 maart 2023 is, bij verwijzing vanuit de rechtspraak, de mediation de eerste tweeënhalf uur kosteloos. Als dit goed blijkt te werken, wordt de maatregel structureel.
Extra geld voor geschillencommissies
Geschillencommissies spelen ook een belangrijke rol bij een laagdrempelige oplossing van conflicten. Daarom krijgt de Stichting Geschillencommissies voor Consumentenzaken in 2023 bijvoorbeeld een aanvullende subsidie van 500.000 euro.
Verbetering sociale advocatuur
De demissionair minister heeft ook aandacht voor de sociale advocatuur. Er is sprake van een afname van het aantal sociaal advocaten, en daarom heeft Weerwind op 20 april 2023 een plan van aanpak gepresenteerd met daarin een menukaart met oplossingsrichtingen voor het behoud en groei van de sociale advocatuur. Wat hem betreft is dit plan de basis voor een doorlopende verbetering van de sociale advocatuur.
Verlagen griffierechten
Nog een maatregel die demissionair minister Weerwind neemt, is het verlagen van de griffierechten. Dit zijn kosten die iedereen betaalt die een zaak voor de rechter wil brengen. Deze tarieven worden voor de meeste zaken verlaagd met circa 13,5 procent ten opzichte van het prijspeil, het bedrag dat op dat moment betaald moet worden.
Wat vindt het College?
Het is positief dat de demissionair minister maatregelen neemt met het doel de toegang tot het recht te versterken. Ook is het positief dat hij maatregelen neemt om niet alleen de gang naar de rechter, maar ook de informatievoorziening te verbeteren en de inzet van mediation en geschillencommissies te stimuleren. Dit sluit aan bij de visie van het College dat toegang tot het recht niet alleen gaat over toegang tot de rechter, maar ook over waar je informatie over regels kunt vinden, advies en ondersteuning bij het oplossen van geschillen en dat je bijvoorbeeld kunt begrijpen wat je rechten nu echt zijn.
Niet iedereen is in staat om juridische procedures goed te begrijpen, daar effectief aan deel te nemen en voor zijn rechten op te komen, zoals het College in zijn Jaarlijkse Rapportage 2018 over toegang tot het recht heeft laten zien. Mensen in kwetsbare situaties zijn om verschillende redenen minder bekend met de details van het rechtssysteem. Bijvoorbeeld mensen die vanwege een migratieachtergrond een taalachterstand hebben of mensen met een beperking.
Rechtsbescherming voor mensen met een beperking
Speciale aandacht moet er daarbij zijn voor mensen met een beperking. In zijn jaarlijkse monitor over het VN-verdrag handicap stelt het College vast dat zij nog geen volledig toegang hebben tot rechtsbescherming. Mensen geven aan dat zij vaak niet eens een procedure starten, omdat zij zich ontmoedigd of afgeschrikt voelen. Daarbij speelt bijvoorbeeld mee dat veel mensen met een beperking in hogere mate dan anderen in een afhankelijkheidsrelatie staan tot de overheid of een zorgaanbieder. Verder melden mensen dat zij zich in contacten onheus bejegend en niet serieus genomen voelen. Mensen ervaren stress om een procedure te voeren. Daarnaast is de fysieke toegankelijkheid een punt van blijvende aandacht. Niet alle gerechtsgebouwen zijn bijvoorbeeld helemaal toegankelijk voor alle mensen met een beperking. Goede ondersteuning in de vorm van rechtsbijstand of onafhankelijke cliëntondersteuning is van belang.
Daadwerkelijk gelijke toegang tot het recht voor iedereen vereist volgens het College dat rekening wordt gehouden met mensen in een kwetsbare situatie. Met de verkiezingen en een kabinetswissel in aantocht, roept het College de volgende regering daarom op om zich te blijven inzetten voor de verbetering van de toegang tot het recht voor iedereen en om door te gaan met de initiatieven.