Stemrecht

Het stemrecht is opgenomen in verschillende mensenrechtenverdragen, zoals het Internationaal verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten. Om je stemrecht te kunnen uitoefenen is het natuurlijk belangrijk dat er regelmatig verkiezingen worden georganiseerd, maar ook dat er een gelijkwaardig kiesrecht is. Dit betekent dat iedereen op gelijke wijze zijn stem kan uitbrengen. 

Wat is stemrecht?

In Nederland mag iedereen vanaf 18 jaar zijn of haar stem uitbrengen bij de verkiezingen voor het Europees Parlement, de Tweede Kamer, de Provinciale Staten, de gemeenteraden en de waterschappen. Het recht om te stemmen op een verkiesbaar persoon heet actief kiesrecht. Passief kiesrecht houdt in dat je jezelf verkiesbaar kan stellen tijdens de verkiezingen en er op je kan worden gestemd. In principe mag iedere meerderjarige zich verkiesbaar stellen.

Stemrecht als mensenrecht

Het stemrecht is vastgelegd in ons nationaal recht, maar het is ook een mensenrecht. Zo is het stemrecht opgenomen in artikel 25 van het Internationale Verdrag inzake Burgerrechten en Politieke Rechten. Dit artikel stelt dat iedereen het recht en de kans moet hebben:

1. om deel te nemen aan openbare gelegenheden, direct of door vrije gekozen vertegenwoordigers;
2. om te stemmen in eerlijke en regelmatige verkiezingen, die plaatsvinden door middel van algemeen en gelijk kiesrecht, en welke anoniem worden georganiseerd om de vrijheid van meningsuiting van kiezers te waarborgen;
3. op gelijke toegang tot publieke diensten in het betreffende land.

Het stemrecht en de vrijheid van meningsuiting zijn de basis voor een democratische samenleving en worden daarom ook wel bestempeld als politieke mensenrechten.

Representatieve democratie

Het stemrecht is meer dan alleen één keer per vier jaar uitbrengen van een stem in het stembureau. Het gaat er ook om dat je je daadwerkelijk vertegenwoordigd voelt. In Nederland hebben we een representatieve democratie. Door middel van verkiezingen kiezen we degenen die ons vertegenwoordigen in het parlement.

Idealiter is dit een afspiegeling van de gehele bevolking. In de realiteit is dit echter op veel gebieden, zoals opleidingsniveau, afkomst, en man/vrouw verhouding niet zo. Zo zitten er meer mannen in de Tweede Kamer dan vrouwen, en is het opleidingsniveau overwegend universitair. Dat is niet een afspiegeling van de Nederlandse samenleving. Dit kan stemmers het gevoel geven dat zij niet zijn vertegenwoordigd.

Rol van de overheid

Om het functioneren van een democratische samenleving te garanderen, is het de taak van de overheid het stemrecht te faciliteren en waarborgen. In ons democratisch systeem betekent stemrecht niet dat alleen de mening van de meerderheid geldt en andere meningen onbelangrijk zijn. Minderheidsstandpunten worden ook in het parlement vertegenwoordigd en ook daar moet naar worden geluisterd. Door respect te hebben voor en te luisteren naar elkaars meningen en standpunten voelt iedereen zich onderdeel van de samenleving.

Toegankelijk stemmen

Omdat het zo belangrijk is dat iedereen mee kan doen aan de democratie, heeft het College extra aandacht voor toegankelijk stemmen. Dat wil zeggen: de fysieke toegankelijkheid van het stembureau, maar ook de toegankelijkheid van informatie vooraf en van het stembiljet. Ook als je gebruik maakt van een rolstoel, als je hulpmiddelen nodig hebt om het stembiljet te kunnen lezen of als je extra uitleg nodig hebt om de procedures te begrijpen moet je mee kunnen doen. Lees hier meer over het VN-verdrag handicap en toegankelijk stemmen.