Weblogbericht | 19-10-2023 | College voor de Rechten van de Mens

Geen gunsten, maar rechten

Armoede is een groot en groeiend probleem, zowel in Nederland als Caribisch Nederland. Armoede is veel meer dan een gebrek aan geld. Het raakt verschillende delen van het leven van mensen. Er is een wisselwerking tussen armoede en mensenrechten. Bijvoorbeeld het recht op gelijkheid en non-discriminatie, onderwijs, huisvesting, arbeid en gezondheid. Terwijl iedereen het recht heeft op een zeker bestaan, oftewel een inkomen om zichzelf en gezin te onderhouden en toegang tot basisvoorzieningen zoals gezondheidszorg en sociale zekerheid. Dit zijn geen gunsten, maar rechten. 

Geef aandacht aan menselijke waardigheid

Mensenrechten moeten daarom centraal staan in armoedebeleid, geeft interim Collegevoorzitter Jos Silvis mee aan ongeveer tachtig ambtenaren, raadsleden en bestuurders van gemeenten die vandaag in een zaal in Amersfoort samen zijn gekomen om met elkaar uit te wisselen. Silvis: ‘Wees je in elke situatie bewust van de menselijke waardigheid die besloten zit in mensenrechten. Mensen zijn soms door omstandigheden tijdelijk niet of minder zelfredzaam, maar zij blijven wel autonome individuen en daar moet je respect voor hebben. Zorg bijvoorbeeld voor begrijpelijke informatie, sta dicht bij de mensen om wie het gaat, heb extra aandacht voor mensen in een kwetsbare situatie. Iedereen mag met open zicht in onze samenleving staan.’ 

Mét mensen in plaats van óver mensen 

Praat daarom mét mensen in armoede in plaats van óver mensen in armoede voor een effectief armoedebeleid, is de boodschap van Silvis namens het College. ‘Zij kunnen de problemen herkennen en hebben goede ideeën over oplossingen.’ In één van de panels tijdens de bijeenkomst is ervaringsdeskundige Miranda de Haas van de gemeente Meppel het daar grondig mee eens. Vijf jaar geleden werd ze gevraagd haar ervaringen te komen delen. Inmiddels is ze in dienst van de gemeente en is ze ook betrokken bij het uitvoeren en regisseren van beleid over armoede en sociale uitsluiting. ’In Meppel is een groot aantal alleenstaande ouders’, vertelt ze. ‘Mensen met jeugdtrauma’s die een veilige omgeving nodig hebben, waar aandacht is voor hun kwaliteiten in plaats van tekortkomingen. Als zij die veilige omgeving eenmaal hebben, zie ik magische dingen gebeuren.’ 
 

Praktische voorbeelden van gemeenten 

Er wordt al veel gedaan bij gemeenten, blijkt uit de levendige panelgesprekken tijdens de bijeenkomst, waarbij verschillende bestuurders, ambtenaren, een ervaringsdeskundige, en een hoogleraar het woord hebben. Huiswerkbegeleiding met mentorschap bijvoorbeeld, een sociaal boekhouder, een laagdrempelige brochure met alle gemeentediensten op een rij die door elke brievenbus gaat, een ansichtkaart bij life events (denk aan 18 jaar worden) met daarop een QR-code naar online informatie over regelingen voor die leeftijdsgroep. Er is ook een gemeente die de verplichte zoektermijn naar werk voor jongeren onder 27 jaar die een uitkering krijgen heeft afgeschaft om ze binnenboord te houden. Het zijn allemaal voorbeelden van manieren waarop gemeenten de hand proberen te reiken aan diverse doelgroepen in kwetsbare situaties. Tegelijkertijd zijn de gemeenten zich ook bewust van de verschillen tussen hen, die door al deze uiteenlopende maatregelen ontstaan.

Gebrek aan vertrouwen in de overheid 

Maar de vraag blijft: hoe kun je als gemeente minder zenden, en meer vragen aan de burger: wat heb je nodig, wat kan ik voor je doen? Het gebrek aan vertrouwen in de overheid speelt velen parten. Daardoor blijft een groep mensen nog buiten het bereik van gemeenten. In een van de panels zit ook Patrick Kenis, hoogleraar Public Governance aan Tilburg University; ‘Veel mensen zijn bang voor de gemeente’, zegt hij. ‘En dat veel op verschillende plekken is georganiseerd helpt niet mee om maatwerk te bieden. Bewust en bekwaam integraal samenwerken zou meer onderwerp van gesprek moeten zijn.’ Miranda de Haas: ‘En durf jezelf als ambtenaar in contact met een burger dan ook als mens te laten zien en je kwetsbaar op te stellen. Dan krijg je het vertrouwen terug. Eerst jezelf blootgeven, dan kun je dat pas vragen van de ander.’ 

Platform Gemeenten en Mensenrechten  

Het Platform Gemeenten en Mensenrechten is een samenwerking tussen het College voor de Rechten van de Mens, het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. Het platform heeft als doel het faciliteren en stimuleren van lokaal mensenrechtenbeleid. Dit doet het platform met een (online) kennisplatform waar gemeenten ideeën, strategieën en plannen kunnen uitwisselen. Zo hoeven ambtenaren, bestuurders en raadsleden het wiel niet steeds opnieuw uit te vinden. Ook organiseert het platform een aantal keer per jaar een themabijeenkomst over een actueel en urgent onderwerp. Gemeenten kunnen kosteloos lid worden door een e-mail te sturen aan: PlatformGemeentenenMensenrechten@minbzk.nl