Nederlandse armoedecijfers zijn onvolledig

Wat zegt de nieuwe armoedemeting?

In 2024 waren volgens de recente meting 551 duizend mensen in Nederland arm. Dat komt neer op 3,1 procent van de bevolking. Ruim 93 duizend minderjarige kinderen groeiden in 2024 op in armoede. Vergeleken met 2023 is de armoede gestegen. Één van de oorzaken hiervoor is dat de energietoeslag wegviel. Tegelijkertijd nam de intensiteit van armoede verder toe. Dat betekent dat mensen die in armoede leven, dieper in armoede wegzakken. 

Armoede beperkt zich niet tot de mensen onder de armoedegrens. 1,1 miljoen mensen hebben een inkomen dat maar net boven deze grens ligt. Zij hebben onvoldoende geld om financiële tegenvallers op te vangen, zoals het vervangen van een kapotte wasmachine of een onverwachte tandartsrekening. Deze groep leeft nog steeds in bestaansonzekerheid en ervaart negatieve gevolgen, zoals stress, schaamte en eenzaamheid. Van deze groep zegt 4 op de 10 mensen dat hun gezondheid niet goed is. Armoedebeleid moet daarom ook deze groep omvatten.

Wat zeggen deze cijfers niet?

De armoedemeting is een goede basis maar laat slechts een deel van het verhaal zien: sommige kostenposten ontbreken en belangrijke groepen blijven buiten beeld. Dat komt door de beperkingen van de data waarop de meting gebaseerd is. 

Belangrijke kostenposten ontbreken 

Verschillende kosten waarmee mensen te maken hebben worden niet meegenomen in de berekening. Het gaat bijvoorbeeld om kosten voor kinderopvang, woon-werkverkeer, en zorgkosten boven op de basispremie en het eigen risico. 

Ook (problematische) schulden tellen niet mee, terwijl deze voor een deel van de huishoudens een grote vaste last vormen. In 2023 had bijna een derde van de mensen in armoede in 2023 een geregistreerde problematische schuld.  

Specifieke groepen mensen in kwetsbare situaties blijven buiten beeld 

Daarnaast ontbreken belangrijke groepen mensen in de cijfers, terwijl bekend is dat ze vaak in armoede leven. Het gaat onder meer om mensen zonder geldige verblijfspapieren. Ook studenten en mensen die in zorginstellingen of penitentiaire inrichtingen verblijven, komen niet voor in deze meting.

Datzelfde geldt voor mensen die dak- of thuisloos zijn. De oorzaak is het gebrek aan betrouwbare data over deze groepen.

Het CBS schat het aantal dak- en thuisloze mensen in Nederland op 33.000. Maar uit de ETHOS-tellingen van dit jaar blijkt dat dit aantal aanzienlijk hoger ligt.  

Data over Caribisch Nederland zijn er niet

Een belangrijk laatste punt is dat deze armoedemeting alleen over Europees Nederland gaat. Caribisch Nederland is niet in de meting meegenomen. Maar armoede is vele malen groter op Caribisch Nederland: één op de drie inwoners leeft onder de armoedegrens.  

Betere dataverzameling door de overheid is nodig

Afgelopen september wees het VN-comité inzake economische, sociale en culturele rechten (CESCR) op de tekortschietende dataverzameling over armoede.  Volgens het comité moet de Nederlandse overheid betere data verzamelen om mensen in armoede beter in beeld te krijgen en om passend beleid te maken. 

Het College vindt dat de Nederlandse overheid deze aanbeveling moet opvolgen, en roept haar op tot de volgende acties:

• Breidt de armoededefinitie uit met ontbrekende groepen in kwetsbare situaties. Voeg waar data ontbreken een bandbreedte toe. Benut daarnaast bestaande databronnen, zoals de ETHOS-tellingen. Doe aanvullend onderzoek naar de financiële situatie van deze kwetsbare groepen.  
   

• Ontwikkel nieuwe multidimensionale  meetinstrumenten om de leefomstandigheden van mensen in armoede beter in beeld te krijgen. 
   

• Besteed extra aandacht aan Caribisch Nederland en verzamel structureel data over de mensen die op Bonaire, Saba en Sint Eustatius wonen. 
   

• Betrek mensen die in armoede leven of hebben geleefd bij monitoring en dataverzameling, en laat hen hierover meedenken.