Ondervind je nadeel door je huidskleur?
Stel je eens voor: je wordt op het vliegveld staande gehouden vanwege je huidskleur. Dat is Mpanzu Bamenga overkomen op Eindhoven Airport bij een controle van de Koninklijke Marechaussee. De marechaussee was op zoek naar niet-Nederlanders die illegaal in Nederland wilden verblijven. Zij dachten mede door zijn huidskleur dat hij een niet-Nederlander was en haalden hem uit de rij voor een controle op criminaliteit. Op dat moment wist hij dat hij slachtoffer was geworden van etnisch profileren.
Bamenga noemt zichzelf een voorvechter van fundamentele waarden en mensenrechten. Hij is geboren in de Democratische Republiek Congo. Toen hij 8 jaar was kwam hij als asielzoeker naar Nederland. Na 13 jaar leven zonder verblijfsvergunning is hij eindelijk Nederlander geworden. In die jaren kwam hij in aanraking met uitsluiting en benadeling door vooroordelen over zijn (vermeende) afkomst. Dat heeft hem een doel gegeven; het uitbannen van etnisch profileren in Nederland.
Dit systeem zorgt er ook voor dat iemand die Mohamed heet minder kans maakt op een stageplek, stelt Bamenga. Uit ervaring weet hij dat deze situaties vernederend zijn en dat deze ook voor wanvertrouwen in instituties zorgen. Daarom spande Bamenga met mensenrechtenorganisaties een rechtszaak aan tegen de Staat. Sindsdien geeft de marechaussee aan te stoppen met het gebruik van etniciteit in risicoprofielen. Of dit in de praktijk gebeurt, dat moet nog blijken.
‘Het bestrijden van racisme gaat ook over systemen. Systemen die ervoor kunnen zorgen dat mensen continu benadeeld worden.’
- Mpanzu Bamenga
Wat is racisme?
Ondanks het verbod op discriminatie, is achterstelling door racisme nog steeds aan de orde. Uit onderzoek van twee jaar geleden bleek dat 28 procent van mensen die discriminatie in de openbare ruimte ervaren, dit meemaken op basis van hun (vermeende) afkomst. Vorig jaar zag het College een record aan verzoeken voor een oordeel over een situatie waarin mogelijk sprake was van discriminatie op grond van ras. Het komt ook voor in andere delen van de samenleving zoals de arbeidsmarkt, woningmarkt, sport, het onderwijs en sociale media.
Racisme is een theorie, idee of opvatting waarin een onderverdeling van mensen in groepen op basis van hun vermeende ‘ras’ wordt gemaakt. Hierdoor worden één of meer groepen als beter en andere als minder beschouwd. Als mensen uiting geven aan hun racistische gedachten, bijvoorbeeld door uitsluiting of benadeling op basis van huidskleur, taal, cultuur of religie, noemen wij dat gedrag ook racisme. In Nederland komen verschillende vormen voor zoals antizwart-, antimoslim-, anti-Aziatisch racisme, antisemitisme en antiziganisme.
Het komt ook structureel voor
Het College schreef vorig jaar ook over institutioneel racisme; de inbedding van racisme in georganiseerde vormen van samenleven en het structurele en collectieve karakter van dit gedrag. Het kan daarbij gaan om organisaties zoals een bedrijf, maar ook een deel van de samenleving zoals de arbeidsmarkt. Er is ook steeds meer discussie over institutioneel racisme binnen de Rijksoverheid. Dat is niet zo gek, want negatieve vooroordelen en stereotypen over mensen die leiden tot discriminerend gedrag, vinden ook bij ambtenaren plaats.
Ook binnen de overheid
De Autoriteit Persoonsgegevens stelde twee jaar geleden vast dat bij meerdere fraudeonderzoeken van de Belastingdienst mensen op hun nationaliteit of afkomst voor extra controles zijn geselecteerd. Onlangs heeft de Belastingdienst ook op basis van onze definitie aangegeven dat er tijdens de toeslagenaffaire sprake van institutioneel racisme. Daarnaast is bekend dat bij de politie verschillende bevolkingsgroepen extra controleren. Dit roept de vraag op of dit ook bij andere uitvoeringsorganisaties van de Rijksoverheid gebeurt.
'Het is niet voldoende om niet racistisch te zijn. Wij moeten antiracistisch zijn, en kiezen voor actie in plaats van berusting.'
- Voorzitter Jacobine Geel
Impact op mensen en de samenleving
Racisme heeft veel negatieve gevolgen voor mensen en de samenleving. Zo ondervinden veel mensen dagelijks in onze samenleving hoe pijnlijk discriminatie is. Mensen voelen zich vernederd en onveilig. Daarnaast vergroot het stigmatisering van verschillende bevolkingsgroepen. Tot slot creëert het wantrouwen in de rechtsstaat en instituties zoals de Rijksoverheid. Daarom is het hoog tijd om in actie te komen tegen (institutioneel) racisme.
MensenrechtenMens 2021
Op de Internationale Dag van de Mensenrechten reikte het College de prijs MensenrechtenMens 2021 uit. De jury koos Bamenga vanwege zijn effectieve aanpak tegen racisme. Hij won de prijs voor zijn strijd tegen etnisch profileren.