Toolkit: uitvoering VN-verdrag handicap op decentraal niveau
In jouw gemeente staat de inwoner centraal. Die moet zich thuis voelen en weten dat jij en je collega’s zich voor hem of haar inzetten. Zeker wanneer die inwoner een beperking heeft.
Als je ervoor zorgt dat alle inwoners kunnen participeren en meedenken over het beleid dat hen raakt, dan kun je ook rekenen op meer betrokkenheid.
Direct invloed op het leven van mensen met een beperking
Wie in de gemeente is ervoor verantwoordelijk dat mensen met een beperking kunnen meedenken en meedoen? Dat is het mooie. Iedereen kan er zijn of haar steentje aan bijdragen. Of je nu beleidsadviseur bent of jurist, of je aan de ‘achterkant’ werkt of direct in contact staat met de inwoners, als lokale bestuurder of ambtenaar heb jij direct invloed op het leven van mensen met een beperking.
Denk bijvoorbeeld aan het toegankelijk maken van de regionale bus. Het inrichten van een inclusieve speeltuin waar elk kind kan spelen. Of maatwerk bieden aan de balie bij de aanvraag van een hulpmiddel. Het is daarom belangrijk om het VN-verdrag handicap mee te nemen bij het maken en uitvoeren van beleid en regelgeving. Dat is ook een verdragsverplichting. Het College ontwikkelt een handreiking voor provincies en gemeenten om hierbij te helpen.
Het VN-verdrag handicap vraagt heel veel van overheden op ongeveer alle terreinen van het leven. Wonen, werken, inkomen, recreatie, sport. En dat is best overweldigend, alles bij elkaar. En veel mensen denken ook niet direct aan het VN-verdrag handicap als ze aan het werk zijn bij het maken van regelgeving of beleid. Maar het VN-verdrag handicap omgekeerd is wel voor iedereen bedoeld. Daarom hebben we geprobeerd om in die handreiking mensen, een jurist, als beleidsmaker, maar ook als je als bode werkt heb je iets aan deze handreiking. Want er zitten eigenlijk precies al die punten in, die checks noemen we dat, die je kunt gebruiken bij je werk als je iets maakt waar mensen met een beperking mee te maken hebben. En dat is bijna altijd. De eerste laag, dat noemen we participatiecheck, maar dat is eigenlijk waar je mee bezig bent, het beleid wat je maakt. Ben je bijvoorbeeld bezig met voorbereidingen van speeltuinen, nou dan kun je jezelf de vraag stellen, is die speeltuin straks ook geschikt voor kinderen met een beperking? Hè, kunnen ze zelf meedoen? Nou, dat is de eerste laag. De tweede laag is de verdragscheck, hè kom je tegemoet dan aan de rechten die in het verdrag staan? Nou, een heel belangrijke daarbij is toegankelijkheid. Kun je bijvoorbeeld ook op de website die jullie hebben over speeltoestellen, waar je kunt spelen, kun je daar informatie vinden over toegankelijkheid voor kinderen met verschillende beperkingen? En dan de derde check is de coördinatiecheck, dat is echt voor de techneuten onder jullie, hoe verhoudt zich dit nu bijvoorbeeld tot de lokale inclusieagenda? En als die er niet is, zou dit iets zijn voor de lokale inclusieagenda? Dus eigenlijk is die handreiking voor iedereen die iets te maken heeft met het VN-verdrag handicap of die in contact staat met Raoul als inclusiemedewerker. Maar het is ook geschikt om na te denken over bredere agendapunten binnen de gemeente, over de vraag hoe je bijvoorbeeld op het sociaaldomein het VN-verdrag handicap wil uitvoeren.
Participatie
Belangrijk voor je beleid is dat de voorzieningen van de gemeente goed aansluiten bij de verschillende behoeften van inwoners. Zijn er voldoende woningen zodat mensen met een beperking zelfstandig kunnen wonen? Is het sociaal wijkteam in staat om te werken met de verschillende bewoners van een bepaalde wijk? Weet het buurtteam welke ondersteuning een groep nodig heeft? Inclusie bereik je door alle inwoners op een juiste manier te helpen, zonder discriminatie en rekening houdend met verschillen. En zorg je ervoor zorgt dat alle inwoners kunnen participeren en meedenken over het beleid dat hen raakt, dan kun je ook rekenen op meer betrokkenheid.
Tips voor participatie bij provincies, gemeenten en waterschappen:
Een belangrijke verplichting van het VN-verdrag handicap is: betrek mensen met een beperking, in een vroeg stadium, bij het opstellen van beleid. Daarom is het belangrijk dat een provincie of gemeente regels heeft over hoe je ervaringsdeskundigen betrekt en dat hiervoor een duurzame infrastructuur wordt ingericht. Als die er nog niet is bij jouw overheid, kun je daar aandacht voor vragen.
Het is belangrijk volgens het VN-comité dat mensen met een beperking ook aan het begin van een nieuw traject betrokken worden en niet alleen als een nieuw beleidsvoorstel al in een vergevorderd stadium is.
Waarborg de volgende randvoorwaarden voor participatie van mensen met een beperking en hun representatieve organisaties bij de totstandkoming van wetten, regelgeving en beleid, van de voorfase tot de implementatiefase:
Fysieke en digitale toegankelijkheid (Kun je met een rolstoel terecht in de zaal van het overleg? Worden de vergaderstukken in toegankelijke pdf’s verstuurd? Is de taal eenvoudig en toegankelijk waar dat kan?);
Terugkoppelen van wat je doet met de inbreng van/door mensen met een beperking;
Zorg voor diversiteit van mensen met beperkingen: er zijn mensen met verschillende soorten langdurige beperkingen (lichamelijk, verstandelijk, psychosociaal en zintuigelijk) en het VN-comité handicap heeft ook het belang genoemd om mensen uit verschillende bevolkingsgroepen en van alle leeftijden te betrekken; het verdrag noemt in het bijzonder vrouwen (artikel 6) en kinderen met een beperking (artikel 7).
Misschien heeft jouw gemeente een lokale inclusieagenda of een platform voor het sociaal domein. Maar hoe zijn mensen met een beperking daarin vertegenwoordigd? Het College ziet dat het daarmee niet steeds zo goed gesteld is. Vandaar de aanbeveling om te werken aan een structurele adviespositie voor (lokale) representatieve organisaties zoals ‘gehandicaptenplatforms’.
Ervaringsdeskundigheid is een deskundigheid als iedere andere deskundigheid. Biedt daarom naast vergoeding van reiskosten een passende vergoeding als je om overleg vraagt met zelfstandige ervaringsdeskundigen. Bijvoorbeeld aan de hand van de handreiking ‘Vergoedingen voor de inzet van ervaringsdeskundigheid’ vastgesteld door de Patiëntenfederatie. Denk ook aan maatwerk.
