Gendergelijkheid in Nederland

Vrouwen en mannen in Nederland hebben volgens de wet dezelfde rechten. Toch is hun positie is vaak niet gelijk. Op veel gebieden is sprake van een achterstand van vrouwen. Zo nemen vrouwen minder deel aan de arbeidsmarkt en de beloning van werk is niet altijd gelijk. Ook zijn vrouwen vaker slachtoffer van seksuele intimidatie en zijn mannen vaker dader. Meer vrouwen dan mannen worden in Nederland door hun partner mishandeld. Dat we allemaal vooroordelen hebben over wat mannelijk en vrouwelijk is en wie wat voor rol heeft in de maatschappij draagt daaraan bij. 

Een vrouw houdt twee zelfgemaakte borden omhoog met daarop de teksten 'stem op een vrouw' en 'het is tijd voor vrouwenrechten'. — Beeld: © Kim van Dam / ANP

Hoe gender(on)gelijk is Nederland? De serie

Op 8 maart 2022 is het College gestart met de serie 'Hoe gender(on)gelijk is Nederland?', waarin we elke achtste van de maand een probleem belichten dat de mensenrechten van vrouwen onder druk zet. Lees de 21 artikelen

Genderspectrum

Mannelijkheid en vrouwelijkheid worden in onze samenleving vaak gezien als twee aparte hokjes. Je bent het één of het ander: man of vrouw. Wanneer we het hier hebben over mannen en vrouwen en hoe zij verschillend worden behandeld, dan gaat het juist over de stereotype ideeën die worden verbonden aan man of vrouw zijn. En de gevolgen die dit in de praktijk heeft. We willen daarmee niet die tweedeling in de hand werken, maar juist de schade laten zien die traditionele denkbeelden over gender en de ongelijkheid van mannen en vrouwen veroorzaakt. Jezelf kunnen zijn is voor veel personen die niet voldoen aan het traditionele man/vrouw beeld niet de dagelijkse realiteit.

Bekijk ook de mensenrechten themapagina: LHBTIQA+.

Gendergelijkheid

Gender verwijst naar de eigenschappen, gedragingen en rolpatronen die een maatschappij voor elk geslacht heeft bepaald. Onder gendergelijkheid verstaan we het gelijk stellen en gelijk behandelen van mensen ongeacht geslacht, genderidentiteit of seksuele geaardheid in het maatschappelijk verkeer en voor de wet.

Actualiteit

Nederland heeft gendergelijkheid al op veel manieren vormgegeven: in wetten is discriminatie verboden, partnergeweld wordt aangepakt, arbeidsparticipatie van vrouwen wordt (al dan niet in deeltijd) normaal gevonden.

Volgens het Global Gender Gap Report 2021, dat ieder jaar wordt uitgebracht door het World Economic Forum, is Nederland met 7 plaatsen gestegen naar de 31e positie (van de 156) in de ranking van gelijkheid tussen mannen en vrouwen. Maar we zijn er nog niet. Uit hetzelfde rapport blijkt dat Nederland nog steeds onderaan staat op de ranglijst van de 22 West-Europese landen en Noord-Amerika. Nederland is hierbij zelfs gezakt van plek 16 naar 17. Er is dus werk aan de winkel.

Mensenrechten in de praktijk

Genderongelijkheid is een vorm van discriminatie. Het kan vrouwen belemmeren om volledig deel te nemen aan de samenleving. Daarom is het een mensenrechtenkwestie. De mensenrechten van vrouwen in Nederland worden nog dagelijks onder druk gezet. Zo ervaren vrouwen vaak problemen door:

Geweld tegen vrouwen in de privésfeer
Beperkte arbeidsparticipatie en economische zelfstandigheid
Seksuele intimidatie op het werk

Het College draagt bij aan de aanpak van deze problemen vanuit de rechten van de mens. Het maakt de overheid en werkgevers zich hiervan bewust, zodat zij zich (meer) inzetten om deze vormen van genderongelijkheid aan te pakken. Op deze wijze wil het College de stagnatie in de vooruitgang van de emancipatie van vrouwen stoppen en daarmee de mensenrechten van vrouwen bevorderen. Stip op de horizon is dat er een einde komt aan gender gerelateerd geweld in de privésfeer en seksuele intimidatie op het werk. En dat er geen belemmeringen meer zijn voor een grotere arbeidsparticipatie van vrouwen.

Geweld tegen vrouwen in de privésfeer

Bijna de helft van de vrouwen in Nederland heeft een keer fysiek en/of seksueel geweld ervaren. Geweld tegen vrouwen komt onder meer voor op straat of in het uitgaansleven, maar het meeste geweld komt van de (ex-) partners van vrouwen. Recent onderzoek van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) laat zien dat in de afgelopen vijf jaar circa 747.000 mensen van 18 jaar of ouder fysiek en/of seksueel geweld in de privésfeer hebben meegemaakt. In meer dan de helft van de gevallen gaat het om geweld door een partner of ex-partner. Het merendeel van de slachtoffers van dit geweld is vrouw: ongeveer 97.000 vrouwen tegenover ongeveer 27.000 mannen.

Geweld tegen vrouwen, is een ernstige inbreuk op het recht op lichamelijke en/of geestelijke integriteit. Geweld tegen vrouwen omvat fysiek, seksueel, psychologisch en economisch geweld. Het gaat om geweld dat vrouwen treft omdat zij vrouw zijn. Structurele ongelijkheid tussen mannen en vrouwen speelt een rol bij het geweld. Tegelijkertijd houdt geweld ook structurele ongelijkheid in stand.

Seksuele intimidatie op het werk

Sexting, seksueel getinte opmerkingen of handelingen die als ongewenst worden ervaren; dit zijn vormen van seksuele intimidatie dat bij wet verboden is. Seksuele intimidatie is een groot probleem dat overal op de Nederlandse werkvloer voorkomt. Sinds begin 2022, toen de misstanden bij The Voice of Holland naar buiten gebracht werden, is er veel aandacht geweest voor seksuele intimidatie. Het is goed dat die aandacht er is, want alleen als erover gesproken wordt kan er iets veranderen. Door deze stroom aan aandacht weten steeds meer mensen wat grensoverschrijdend gedrag is, hoe je het kan herkennen en waar je het kan melden. Wat veel mensen niet weten is dat seksuele intimidatie discriminatie en een schending van mensenrechten is.

Seksuele intimidatie is een inbreuk op je recht op lichamelijke integriteit. Het recht op lichamelijke integriteit betekent dat het aan jou is om te bepalen wie jou mag aanraken. Ook iemand emotioneel of psychisch beschadigen mag niet. Dit is een aantasting van je geestelijke integriteit.

Bijvoorbeeld: als iemand ongewenst seksuele grapjes maakt, seksuele appjes of foto's stuurt of jou ongewenst aanraakt, dan is er sprake van seksuele intimidatie. Als seksuele intimidatie zich toch voordoet en je een klacht of een melding maakt, moet je werkgever zorgen voor een zorgvuldige afhandeling van de klacht of melding. Ook de overheid is verplicht om bescherming te bieden. Dat doet de overheid door seksuele intimidatie zoveel mogelijk te voorkómen, dat er juridische sancties/ straffen zijn en dat hulp slachtoffers toegang hebben tot hulp en ondersteuning.

Arbeidsparticipatie en economische zelfstandigheid van vrouwen

De meerderheid van vrouwen doet betaald werk. In 2018 werkte volgens het CBS 63,2 procent van de vrouwen in een betaalde baan. Van de mannen werkte 72,5 procent betaald. Vrouwen werken veel vaker parttime dan mannen. Ongeveer de helft van alle vrouwen is, soms ook wanneer zij werken, financieel afhankelijk. Dat is ook niet zo vreemd, aangezien de zorgtaken in de praktijk vaak ongelijk verdeeld zijn.

Het verschil in arbeidsparticipatie tussen vrouwen en mannen en de beperkte economische zelfstandigheid die hiermee verband houdt, heeft niet alleen betrekking op het recht op gelijke behandeling, maar ook op het recht op een adequate levensstandaard. Als vrouwen financieel afhankelijk zijn van hun partner, beperkt dat hun mogelijkheden om in vrijheid deel te nemen aan de samenleving.

Activiteiten van het College

Het College voor de Rechten van de Mens zet zich op verschillende manieren in voor gendergelijkheid. Hieronder vind je meer informatie over onze huidige speerpunten binnen dit thema:

Geweld tegen vrouwen in de privésfeer

Gemeenten zetten zich al jaren in om geweld in de privésfeer terug te dringen, en daar is het College uiteraard blij mee. Toch blijkt dat de huidige aanpak helaas nog niet voldoende resultaat oplevert. Met andere woorden, het aantal incidenten neemt niet of nauwelijks af.

Meer gendersensitiviteit in beleid en uitvoering zou eraan kunnen bijdragen dat het aantal geweldsincidenten vermindert en dat deze bovendien minder ernstige schade aanricht. Dit stuk legt uit wat gendersensitief beleid inhoudt, waarom het zo belangrijk is, hoe het de effectiviteit van beleid ten goede komt en wat een beleidsmaker kan doen.

Gendersensitieve aanpak van levensbelang om partnergeweld te bestrijden - Checklist en acties voor lokale beleidsmakers

Arbeidsparticipatie van vrouwen

Vrouwen en mannen hebben recht op gelijke kansen op de arbeidsmarkt. Als werkgever kun je bijdragen aan dit maatschappelijke doel: het bevorderen van kansengelijkheid en een samenleving waarin ieders capaciteiten benut worden. Daarvoor staat de wet voorkeursbeleid voor vrouwen toe. Deze factsheet biedt handvatten om binnen de grenzen van de gelijkebehandelingswetgeving meer vrouwelijk personeel aan te trekken en door te laten stromen. Ook geven we een overzicht van andere maatregelen waarmee je vrouwen meer kansen kunt bieden.

Voorkeursbeleid voor vrouwen bij arbeid - informatie voor werkgevers

Doorstroom van vrouwen op de arbeidsmarkt

Hoewel voor mannen en vrouwen vaak dezelfde voorwaarden gelden voor doorstroom, pakken ze in de praktijk ongelijk uit. Behalve een gemiste kans voor de organisatie, is de ondervertegenwoordiging van vrouwen in leidinggevende- en managementfuncties ook een mensenrechtenprobleem. Het is een gevolg van genderongelijkheid en houdt deze ongelijkheid ook in stand.

Met deze tipsheet geeft het College voor de Rechten van de Mens adviezen over hoe organisaties de doorstroom van vrouwen naar het lager en middenmanagement kunnen bevorderen.

Tipsheet doorstroom van vrouwen naar het lager en middenmanagement , also available in English

Seksuele intimidatie op het werk

Seksuele intimidatie op de werkvloer vormt een wijdverspreid probleem – in de afgelopen 10 jaar heeft 16% van de Nederlandse werknemers hiermee te maken gehad. Vrouwen worden twee keer zo vaak getroffen als mannen. Voor slachtoffers is dit vaak een ingrijpende gebeurtenis met veel gevolgen voor hun werk en welzijn.

Hoewel al langer bekend is dat deze problematiek speelt, was nog weinig bekend over hoeveel slachtoffers hun ervaring daadwerkelijk melden en of zo’n melding tot een oplossing leidt. Het College voor de Rechten van de Mens liet onderzoek doen. Hieruit blijkt dat melden helpt, maar dat zowel werknemers als werkgevers nog te veel knelpunten ervaren.

Onderzoek klachtafhandeling seksuele intimidatie op de werkvloer