Discriminatie in de voetbalwereld

Verdieping

Weblogbericht | 11-08-2023 | College voor de Rechten van de Mens

Oerwoudgeluiden vanaf de tribune, spreekkoren met het woord homo erin of opmerkingen over religie van de zijlijn. Voetballers krijgen heel wat discriminatie te verduren. De KNVB maakte in juli bekend dat vanaf dit seizoen ingegrepen zal worden als supporters het woord homo als scheldwoord gebruiken in spreekkoren. Het is een goede ontwikkeling dat de KNVB actief discriminatie wil tegengaan, maar ook de voetbalclubs zelf hebben hierin een verantwoordelijkheid als werkgever van de spelers.

Wat speelt er?

Racisme en discriminatie tijdens voetbalwedstrijden zijn een verontrustend en hardnekkig probleem. Racistische en antisemitische spreekkoren zijn aan de orde van de dag tijdens wedstrijden. Een recent voorbeeld is het stilzetten van een metro door de politie om 154 AZ-supporters aan te houden die antisemitische leuzen scandeerden voorafgaand aan het duel tussen Ajax en AZ. In april waren tijdens twee wedstrijden (Spakenburg-PSV en Ajax-PSV) homofobe spreekkoren tegen speler Xavi Simons te horen.

Een inclusieve en respectvolle omgeving in voetbalstadions is essentieel om ervoor te zorgen dat iedereen ongestoord kan genieten van de sport, ongeacht huidskleur, ras, culturele achtergrond, seksuele voorkeur of religie. Het tegengaan van discriminerende spreekkoren of elke andere vorm van kwetsende uitspraken tijdens wedstrijden is hiervoor van groot belang.

In de Eredivisie zal komend seizoen eerst tweemaal gewaarschuwd worden en als men toch doorgaat zal de wedstrijd tijdelijk stilgelegd worden en zullen de daders bestraft worden met een stadionverbod van maximaal 18 maanden.

Voetbalbonden nemen actie tegen racisme

De KNVB heeft samen met de overheid naar aanleiding van een racistisch spreekkoor tijdens de wedstrijd FC Den Bosch – Excelsior Rotterdam op 17 november 2019 besloten dat een gezamenlijke aanpak tegen racisme en discriminatie in de voetbal nodig is. Dit resulteerde in het plan ‘Ons voetbal is van iedereen’, dat in 2020 gepubliceerd is. Het plan bestaat uit maatregelen die gericht zijn op signalering, het creëren van bewustzijn, handhaving, en het bevorderen van een inclusieve cultuur in het Nederlandse voetbal. Ook is er in 2021 een app gelanceerd, de zogenoemde DiscriminatieMelder. Deze app kan gebruikt worden om incidenten te melden die te maken hebben met racisme en discriminatie in het voetbal. Volgens de KNVB is in het seizoen 2021/2022 330 keer melding gedaan van discriminatie. Maar de KNVB denkt dat lang niet alle discriminatie incidenten worden gemeld aangezien er ruim 700.000 wedstrijden per jaar zijn.

Een inclusieve en respectvolle omgeving in voetbalstadions is essentieel om ervoor te zorgen dat iedereen ongestoord kan genieten van de sport

Ondanks de gezamenlijke aanpak is het aantal incidenten rondom discriminatie in de voetbalwereld is in de afgelopen maanden toegenomen. Meestal gaat het over homofobe, racistische en seksistische uitingen, leuzen en spreekkoren in het (betaald) voetbal.

Mensenrechten in het geding

Supporters mogen scanderen bij wedstrijden. Dat is onderdeel van de vrijheid van meningsuiting. Maar deze vrijheid is niet absoluut. Het betekent niet dat je alles maar kunt roepen. Discriminatie in de voetbalwereld is een mensenrechtenprobleem omdat het indruist tegen het verbod op discriminatie, zoals vastgelegd in de Grondwet, diverse internationale mensenrechtenverdragen en nationale wetgeving zoals het Wetboek van Strafrecht en de Algemene wet gelijke behandeling. Het aanzetten tot haat, geweld of discriminatie op basis van ras, geslacht, seksuele geaardheid, religie, nationaliteit of andere persoonlijke kenmerken is verboden.

Vrijheid van meningsuiting is geen absoluut recht

Discriminerende uitingen in de voetbalwereld leiden tot een onveilige werkomgeving voor spelers, terwijl een veilige werkomgeving wel een recht is. Door discriminerend gedrag te tolereren, voldoen voetbalbonden en -verenigingen niet aan hun verplichting om een (werk)omgeving creëren waarin spelers zich veilig voelen.

Rol van voetbalclubs als werkgevers

Het probleem van racisme en discriminatie staat momenteel dus terecht op de agenda bij de KNVB. Maar voetbalclubs mogen niet achterblijven. Spelers staan bij hen onder contract. Werkgevers hebben de wettelijke (zorg)plicht (mede op grond van de Algemene Wet Gelijke Behandeling) om medewerkers te beschermen tegen discriminatie in de werkomgeving en te zorgen voor een discriminatievrije werkvloer (zie ook voorbeelden in oordelen van het College voor de Rechten van de Mens: 2023-70 en 2022-12). Zo mogen spelers en collega's onderling niet discrimineren.

Werkgevers moeten ook passende maatregelen nemen om te voorkomen dat werknemers zoals spelers het slachtoffer worden van discriminerende gedragingen door derden zoals klanten. Daar kunnen ook bezoekers van voetbalwedstrijden toe gerekend worden.

Wat moet een voetbalclub doen om racisme en discriminatie tegen te gaan?

Een voetbalclub moet dus als werkgever passende maatregelen treffen om discriminatie te voorkomen en tegen te gaan, bijvoorbeeld:

het opstellen van beleid waarin staat wat de werkgever gaat doen om discriminatie te voorkomen (en de werknemers op de hoogte stellen van dit beleid);
een meld -en klachtenprocedure instellen, waarbij klachten over discriminatie grondig onderzocht worden, onder andere door met de betrokkenen te spreken;
het aanstellen van een vertrouwenspersoon, waar medewerkers in vertrouwen kunnen spreken over discriminatie.

Voetbalclubs, coaches en spelers aan de bal

Het College roept voetbalclubs op om discriminatie actief te voorkomen en aan te pakken. Het is belangrijk dat de KNVB en de aangesloten voetbalclubs voortvarend aan de slag gaan en blijven met de aanpak van racisme en discriminatie rond de voetbalvelden. Het is belangrijk om periodiek te monitoren en evalueren hoe dit in de praktijk uitpakt en welke verbeteringen nodig zijn. De positie van jonge spelers is daarbij een extra aandachtspunt.

Voetballers die zich gediscrimineerd voelen vanwege hun huidskleur, etniciteit, geslacht, seksuele gerichtheid of religie kunnen een klacht indienen bij het College.

Wat doet het College?

Het College voor de Rechten van de mens behandelt onder andere discriminatieklachten en toetst deze aan de wetgeving over gelijke behandeling. Het College beoordeelt in die zaken of er sprake is van discriminatie. Ook kan het College op verzoek onderzoeken of een werkgever heeft voldaan aan zijn wettelijke plicht om een discriminatievrije werkomgeving voor zijn medewerkers te creëren. Daarnaast verzamelt het College discriminatieklachten en rapporteert (en adviseert) het hierover aan de overheid en andere relevante instanties. Het spreekt overheden, volksvertegenwoordigers en bedrijven aan op (potentiële) mensenrechtenschendingen en draagt oplossingen aan wanneer mensenrechten in het geding zijn.