Wetboek van Strafvordering wordt gemoderniseerd: wat gaat er veranderen?

Verdieping

Het ministerie van Justitie en Veiligheid moderniseert het Wetboek van Strafvordering. Hierin staan de regels voor de opsporing, vervolging en berechting van strafbare feiten. Het huidige Wetboek stamt uit 1926. Hoewel er sinds die tijd veel is aangepast en aangevuld, hebben de maatschappij en de rechtspraak niet stilgestaan. Tijd voor een update.

Het gemoderniseerde Wetboek van Strafvordering moet toegankelijk en toekomstbestendig zijn. De procedures voor mensen die verdachte zijn, zoals het verhoor, het op tijd krijgen van het vonnis en het recht op verdediging (een advocaat), moeten in het Wetboek goed geregeld en gewaarborgd zijn. Ook moet het in de praktijk bruikbaar zijn voor de honderdduizend professionals in de strafrechtketen die hier dagelijks mee werken.

Eerder advies van het College

Een herziening van het Wetboek van Strafvordering kost tijd. In 2017 zijn de eerste twee boeken in consultatie gegaan. Daarover heeft het College geadviseerd in een brief aan Minister Blok over de modernisering Wetboek van Strafvordering (boek 1 en 2). In 2018 bracht het College advies uit over de boeken 3 tot en met 6: (On)beperkt deelnemen aan het strafproces - Advies modernisering Wetboek van Strafvordering. Het College blijft de ontwikkelingen van het nieuwe Wetboek nauw volgen.

Meer verantwoordelijkheid bij de verdediging

In zijn adviezen uit 2017 en 2018 legde het College uit dat de voorgestelde regeling nadelige gevolgen kan hebben voor de rechtsbescherming van de verdachte. Het gemoderniseerde Wetboek van Strafvordering legt namelijk een grotere verantwoordelijkheid voor de realisatie van het recht op een eerlijk proces bij de verdachte en de verdediging. Zo komt er in het nieuwe Wetboek meer nadruk te liggen op het voorbereidend onderzoek dat voorafgaat aan de behandeling van een strafzaak op de zitting. Er komen meer mogelijkheden voor de verdachte en diens verdediging om al in een vroeg stadium van het proces hun onderzoekswensen in te brengen. Bovendien wordt in het nieuwe Wetboek meer nadruk gelegd op tegenspraak in de strafprocedure en de kans voor de verdachte om zijn kijk op de zaak te geven.

Waarborgen voor kwalitatief goede verdediging noodzakelijk

Niet iedereen is in staat om het (straf)proces goed te begrijpen, daar effectief aan deel te nemen en voor zijn rechten op te komen, zoals het College in zijn Jaarlijkse Rapportage 2018 over toegang tot het recht heeft laten zien. Mensen in kwetsbare situaties zijn om verschillende redenen minder bekend met de details van het rechtssysteem. Bijvoorbeeld mensen met een praktische opleiding, mensen die vanwege een migratieachtergrond een taalachterstand hebben en mensen met een beperking. Het uitgangspunt van het recht op een eerlijk proces is dat iedereen zelfstandig moet kunnen deelnemen aan het strafproces. Als dat niet mogelijk blijkt moeten mensen, als zij dat nodig hebben, extra ondersteuning krijgen.

Het nieuwe systeem vraagt om nieuwe vaardigheden van de rechtsbijstandsverlener. Ook krijgt hij of zij een actievere rol en meer verantwoordelijkheid. Om deze actievere rol te kunnen vervullen is het van belang dat het systeem zo wordt ingericht dat de verdediging daadwerkelijk de ruimte krijgt om feiten te vergaren en tegenspraak te leveren. Juist in tijden waarin een eerlijk proces van alle personen, maar zeker ook van mensen met een beperking, afhangt van de kwaliteiten van de rechtsbijstandsverlener is het cruciaal dat de rechtsbijstand de daarvoor benodigde financiële tegemoetkoming krijgt.

Volgende stap

In april 2021 heeft de ministerraad op voorstel van minister Grapperhaus van Justitie en Veiligheid en minister Dekker voor Rechtsbescherming ingestemd het wetsvoorstel voor het nieuwe Wetboek van Strafvordering aan de Raad van State voor advies voor te leggen. Het College blijft de behandeling van dit wetgevingstraject in de Tweede en Eerste Kamer volgen.

Meer informatie en documenten over de modernisering van het Wetboek van Strafvordering vind je hier: Documenten Modernisering Wetboek van Strafvordering.