Bescherming tegen huiselijk geweld moet onderdeel zijn van corona-aanpak

Verdieping

Weblogbericht | 10-04-2020 | College voor de Rechten van de Mens

#blijfthuis is de dringende oproep van het kabinet. Voor veel vrouwen is thuis helaas geen veilige plek. Wereldwijd neemt het aantal gevallen van huiselijk geweld, vooral tegen vrouwen, schrikbarend toe. Als mensen de hele dag dicht op elkaar zitten in een situatie die voor iedereen stressvol is, kunnen de spanningen hoog oplopen en zich uiten in lichamelijke en geestelijke mishandeling. Ook in Nederland maken hulpverleners en andere deskundigen zich grote zorgen. Verschillende internationale instanties, tot aan de Secretaris-Generaal van de Verenigde Naties toe, hebben staten al opgeroepen in actie te komen. Het voorkomen en bestrijden van huiselijk geweld zou onderdeel moeten zijn van de nationale strategie om het coronavirus te bestrijden.

Bescherming is een mensenrecht

Huiselijk geweld is een ernstige inbreuk op de lichamelijke en geestelijke integriteit. Vrouwen zijn hier extra kwetsbaar voor, zo is erkend in het Verdrag van Istanbul. In dit belangrijke mensenrechtenverdrag staan de verplichtingen waar ook Nederland zich aan moet houden.

Deze gelden ook in uitzonderlijke tijden: staten moeten vrouwen blijven beschermen tegen huiselijk geweld. Dat betekent onder meer dat vrouwen altijd toegang moeten hebben tot hulp en ondersteuning. Als blijkt dat er problemen zijn met die toegang, zoals bij het melden van het geweld, of bij de capaciteit in de opvang, dan moet de overheid maatregelen nemen om die aan te pakken.

Verschillende internationale instanties hebben al concrete oproepen gedaan aan staten. Zij roepen op om maatregelen te treffen die de toegang van vrouwen tot hulpverlening garanderen. Dit zijn, onder andere, het zorgen voor veilige manieren voor vrouwen om hulp te zoeken, investeren in online dienstverlening en het ondersteunen van maatschappelijke organisaties.

Zij bevelen ook aan om alternatieve manieren op te zetten die het vrouwen mogelijk maken hulp te zoeken, bijvoorbeeld via een apotheek zoals nu in Frankrijk kan. Ook wordt aanbevolen om in de communicatie over de maatregelen die de overheid vanwege de crisis oplegt de bevolking goed te informeren over waar iemand terecht kan die zelf huiselijk geweld meemaakt of signalen heeft dat daarvan in de omgeving sprake is.

Het College: Gendergelijkheid is een voorwaarde

Huiselijk geweld treft vooral vrouwen. Zij zijn onder meer in een kwetsbare situatie door de gebrek aan economische onafhankelijkheid en door de stereotiepe opvattingen over de rollen van vrouwen en mannen binnen het gezin en in de maatschappij. Om geweld tegen vrouwen structureel te voorkomen, is het nodig de onderliggende oorzaken aan te pakken. Het College zet zich de komende jaren in voor de bevordering van gendergelijkheid. Het besteedt daarbij specifiek aandacht aan huiselijk geweld.

Meldingen van partnergeweld

Op dit moment is het aantal meldingen nog niet sterk gestegen. Voor de meeste vrouwen is de drempel om zelf de stap te zetten om hulp te zoeken of huiselijk geweld te melden altijd al hoog. Een reden voor deze lage meldingsbereidheid is de angst dat de partner dit ontdekt en dat dat leidt tot nog meer geweld. De drempel om hulp te zoeken en geweld te melden is nog hoger als de mishandelende partner vrijwel continue thuis is en dus voortdurend en nog intensiever dan anders controle kan uitoefenen.

Het is op dit moment daardoor heel lastig iets te zeggen over de mate waarin het aantal gevallen van huiselijk geweld toeneemt. Dát het sterk toeneemt is iets waar we helaas van uit kunnen gaan, in het verleden is gebleken dat dat altijd gebeurt in crisissituaties. Hoe langer mensen thuis moeten blijven, hoe groter het risico dat situaties van geweld ontstaan, en hoe groter het risico dat die escaleren. Dat het aantal meldingen nog niet sterk toeneemt, is dus juist reden tot zorg.

Voor sociale wijkteams en andere hulpverleners is fysiek bezoek aan gezinnen nu niet goed mogelijk. Daardoor hebben zij nu minder zicht op huishoudens en is het moeilijker in te schatten of een situatie kan escaleren. Dat kan tot gevolg hebben dat zij minder meldingen doen bij Veilig Thuis.

De voorzitter van het Landelijk Netwerk Veilig Thuis, Debby Maas, legt in een interview met nu.nl uit: "Door de coronamaatregelen hebben samenwerkingspartijen als wijkteams, onderwijs en politie minder zicht dan normaal op huiselijk geweld en kindermishandeling. Bovendien verwachten we dat spanningen kunnen toenemen door angst voor corona en stress door mogelijk baanverlies." Er zijn al initiatieven vanuit de hulpverlening om actief contact te onderhouden met de gezinnen waarvan bekend is dat er problemen spelen.

Ook tijdens de coronacrisis is vrouwenopvang nodig

De vrouwenopvang en hulpverlening doen wat zij kunnen in deze tijden. Zij verlenen essentiële diensten maar moeten zich uiteraard ook aan beperkingen houden en cliëntcontact voor zover mogelijk vermijden. Zij werken met een minimale bezetting en ambulante hulpverlening gebeurt zoveel mogelijk via telefoon, whatsapp en e-mail. Dat is naar zijn aard beperkter dan echt persoonlijk contact. Ook met videobellen is het veel moeilijker in te schatten hoe de situatie daadwerkelijk is, omdat bijvoorbeeld non-verbale signalen niet altijd goed zichtbaar zijn.

Bij het inzetten van alternatieve manieren om contact te leggen is specifieke aandacht nodig voor bijvoorbeeld vrouwen met een beperking. Zij kunnen een verhoogd risico op huiselijk geweld hebben en er moet voor worden gezorgd dat alternatieve vormen van hulp en ondersteuning ook voor hen toegankelijk zijn. En vrouwen die niet goed Nederlands spreken kunnen problemen hebben met vragen om hulp.

Voor crisissituaties blijft de (crisis)opvang open, ook voor nieuwe cliënten, evenals noodvoorzieningen en hulp bij het tijdelijk huisverbod. Maar, er was al een tekort aan plaatsen in de vrouwenopvang en, door het toenemende aantal slachtoffers kan dit snel nog verder oplopen. Het oproepen tot melden kan dan ook de druk op de opvang vergroten. Bovendien kunnen zich in de opvang problemen voordoen, bijvoorbeeld omdat ook tussen bewoners de spanningen kunnen oplopen, aldus de Blijf Groep in het Parool.

Al met al moet de overheid, centraal en lokaal, hoe zwaar ook belast met de andere zorgen van de huidige crisis, extra alert zijn op huiselijk geweld. Een gendersensitieve benadering is daarbij belangrijker en urgenter dan ooit.

Hulp zoeken

Bij acute nood, bel 112.
Bij vermoedens of concrete zorgen, bel Veilig Thuis 0800-2000
Wat kan je doen als thuis de spanningen oplopen?