Wat zijn mensenrechten?

Voor wie zijn mensenrechten? 

Alle mensen hebben dezelfde mensenrechten en moeten daarom gelijk behandeld worden. Om ervoor te zorgen dat dat ook echt gebeurt, zijn er soms maatregelen nodig. Iedereen heeft bijvoorbeeld recht op informatie. Maar als de website van de gemeente niet gelezen kan worden door blinden of slechtzienden, kunnen zij geen gebruik maken van hun recht op informatie. De gemeente moet dan de website aanpassen, bijvoorbeeld door voorleessoftware toe te voegen.

Hoe zijn mensenrechten ontstaan? 

In 1945 is de Verenigde Naties (VN) opgericht. Eén van de belangrijkste doelen was het beschermen en bevorderen van de mensenrechten. De gruwelijkheden uit de Tweede Wereldoorlog moesten in de toekomst worden voorkomen. In 1946 startte de VN daarom de Commissie voor de Rechten van de Mens. De belangrijkste taak van deze commissie was het schrijven van het Internationaal Statuut van de Rechten van de Mens (International Bill of Rights). 

Het Statuut zou bestaan uit een (niet-bindende) verklaring en een verdrag. Op 10 december 1948 nam de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM) aan. Sinds 1950 is 10 december de internationale dag van de rechten van de mens. Het opstellen van een verdrag duurde langer, en om verschillende redenen werden het uiteindelijk twee verdragen. In 1966 nam de AVVN het Internationale verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten, met het bijbehorende facultatieve protocol met individueel klachtrecht en het Internationale verdrag inzake economische, sociale en culturele rechten aan. Aan het laatste verdrag is in 1998 een protocol met klachtrecht toegevoegd. 
 
De verdragen over mensenrechten zijn juridisch bindend voor staten die er partij bij zijn. Een staat wordt partij bij een verdrag door het te bekrachtigen (ratificeren). Het is voor staten verplicht verdragen na te komen. 
De UVRM is door de AVVN bij resolutie aangenomen. Tegenwoordig is algemeen aanvaard dat de UVRM de status heeft van internationaal gewoonterecht en daarmee bindend is voor alle staten. 

Universele Verklaring van de Rechten van de Mens 

De basis voor alle internationale afspraken over mensenrechten is de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Deze verklaring is op 10 december 1948 aangenomen door de Verenigde Naties. Daarna werden veel verdragen gesloten waarin de mensenrechten preciezer zijn omschreven en waarin staat welke beperkingen zijn toegestaan. Iedereen heeft bijvoorbeeld het recht op vrijheid van meningsuiting, maar als je iemand discrimineert vanwege zijn of haar afkomst, mag de rechter je een boete opleggen. De vrijheid van meningsuiting heeft namelijk een grens: je mag niet discrimineren. 

Ook al gelden alle mensenrechten voor iedereen, in de praktijk blijkt dat aanvullende maatregelen nodig zijn om de mensenrechten van vrouwen, kinderen en mensen met een beperking te versterken. Daarom zijn er diverse verdragen voor doelgroepen gesloten. Voorbeelden daarvan zijn het Kinderrechtenverdrag en het VN-verdrag Handicap. 

Welke soorten mensenrechten zijn er? 

Mensenrechten worden vaak in categorieën onderverdeeld. Je hebt burgerrechten en politieke rechten. Hieronder vallen bijvoorbeeld het recht op leven, het recht op een eerlijk proces en het recht op vrijheid van meningsuiting. Daarnaast heb je economische, sociale en culturele rechten, zoals het recht op een behoorlijke levensstandaard, het recht op arbeid en behoorlijke arbeidsomstandigheden en het recht op onderwijs. Alle mensenrechten zijn even belangrijk en ze zijn allemaal nodig om de menselijke waardigheid te beschermen. 

Burgerrechten en politieke rechten 

• Algemene rechten en integriteitsrechten (non-discriminatie, gelijke behandeling, bescherming van de persoon en van zijn of haar privacy, huis en familieleven, martelverbod); 
• Vrijheidsrechten (vrijheid van meningsuiting, van godsdienst en levensovertuiging, van vereniging). 
• Participatierechten (recht op deelname aan het bestuur van een land, kiesrecht); 
• Rechten van arrestanten, beklaagden en gedetineerden (verbod op willekeurige arrestatie en detentie, recht op onafhankelijke en onpartijdige rechtspraak); 
• Rechten van beschermde groepen (vrouwen, kinderen, minderheden, inheemse volken). 
• Rechten van vreemdelingen en vluchtelingen (recht het land te verlaten en terug te keren, asielrecht, recht op gezinshereniging). 

Sociale en economische, culturele en collectieve rechten 

• Sociale en economische rechten (recht op behoorlijke levensstandaard, recht op sociale voorzieningen, vrijheid van vakvereniging, recht op onderwijs, recht op gezondheid); 
• Culturele rechten (recht om deel te nemen en bij te dragen aan cultuur, recht om de eigen taal te spreken, bescherming van auteursrecht en van de eigen naam, vrijheid van wetenschappelijk onderzoek); 
• Collectieve rechten (voor ontwikkeling en bescherming van een volk).