Mag je werkgever om je coronatoegangsbewijs vragen?

Mensenrechten in het geding

Het verplicht tonen van een vaccinatiebewijs en zeker het verplichten tot vaccinatie is een inperking van het recht op lichamelijke integriteit. Dit recht wordt beschermd door artikel 11 Grondwet en artikel 8 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) en omvat ook het recht om zelf te beslissen over medische ingrepen. Toch kan dit recht in sommige gevallen wel ingeperkt worden. Hiervoor gelden strikte voorwaarden die we hieronder toelichten.

Vaccinatiedwang

In Nederland is de overheid tot nu toe niet overgegaan tot een vaccinatieplicht. Iedere persoon mag zelf beslissen om een vaccinatie te nemen of niet. Toch vinden veel mensen dat ongevaccineerden uitgesloten worden van de samenleving omdat voor steeds meer activiteiten een coronatoegangsbewijs geëist wordt. Zij voelen zich daarom gedwongen om zich toch te laten vaccineren.

Een vaccinatie weigeren kan bovendien om godsdienstige of levensbeschouwelijke redenen. Bij een vaccinatieplicht komen ook de godsdienst- en gewetensvrijheid in het geding. Het feit dat deze grondrechten onder druk staan, betekent echter niet dat dwang onder alle omstandigheden is uitgesloten. Dit is wel mogelijk, maar alleen onder de strikte voorwaarden dat er een dwingende noodzaak is en alle andere mogelijke maatregelen niet meer voldoende zijn. Daarnaast is het belangrijk dat er altijd een uitzondering mogelijk is voor mensen die zich vanwege een handicap of chronische ziekte niet kúnnen laten vaccineren. Dat de overheid vooralsnog alleen lichtere middelen zoals het coronatoegangsbewijs heeft ingezet, lijkt te bewijzen dat de overheid zich ervan bewust is dat een vaccinatieplicht een laatste middel is.

Coronatoegangsbewijs

Sinds deze zomer kun je met de CoronaCheck app aantonen dat je gevaccineerd bent, negatief getest bent of genezen bent van het coronavirus. Sinds 25 september is een coronatoegangsbewijs verplicht bij toegang tot de horeca binnen, bij professionele sportwedstrijden en evenementen en in de bioscoop of het theater. Sinds 6 november geldt deze verplichting ook bij alle openbare binnenruimtes, sportscholen, horeca buiten en zogeheten doorstroomlocaties zoals pretparken en musea.

Coronatoegangsbewijs op je werk

Het antwoord op de vraag of je werkgever ook om een coronatoegangsbewijs mag vragen, ligt genuanceerd. In de eerste plaats is het kabinet voornemens een coronatoegangsbewijs op het werk mogelijk te maken. Het wordt echter geen verplichting, wat nog indringender zou zijn. Werkgevers mogen zelf bepalen of zij aan hun werknemers een coronatoegangsbewijs vragen. Dat betekent dat elke werkgever zelf zal moeten afwegen of het eisen van een coronatoegangsbewijs echt gepast en nodig is. Belangrijke uitgangspunten daarbij zijn de volgende.

Het vragen van een coronatoegangsbewijs moet een legitiem doel dienen. Werkgevers moeten zorgen voor een veilige werkomgeving van hun medewerkers. Daarvoor moeten ze maatregelen treffen. Als alle werknemers door middel van een coronatoegangsbewijs kunnen laten zien dat zij beschermd zijn tegen het coronavirus, dan draagt dat bij aan een veilige werkomgeving. Het vragen van een coronatoegangsbewijs heeft dus een legitiem doel.

Ook moet het vragen van een coronatoegangsbewijs een passend middel zijn om het doel te bereiken, en mag de maatregel niet verder gaan dan noodzakelijk is om dat doel te bereiken.

Of een werkgever je om je coronatoegangsbewijs mag vragen hangt af van de vraag hoe groot het gevaar is op een besmetting en hoe de werkomstandigheden zijn. Dit gevaar zal bijvoorbeeld groter zijn bij beroepen waarin 1,5 meter afstand houden niet mogelijk is, of op werkplekken waar dit niet kan. Ook relevant is hoe kwetsbaar de medewerkers, klanten of cliënten van de organisatie zijn. Vooral in de zorg is het belang van veiligheid voor cliënten en personeel groot. In die omgeving zal een verzoek om vaccinatiegegevens te tonen sneller proportioneel zijn.

Coronatoegangsbewijs in het onderwijs

Het College heeft al verschillende keren naar voren gebracht dat de toegang tot onderwijs niet afhankelijk zou moeten worden gemaakt van het tonen van een coronatoegangsbewijs. Dat geldt ook voor andere essentiële overheidsvoorzieningen, zoals overheidsgebouwen waar men naartoe moet om een vergunning, paspoort of uitkering aan te vragen. Het College acht het belangrijk dat de toegang tot onderwijs of tot dit soort overheidsvoorzieningen zoveel mogelijk vrij van belemmerende voorwaarden blijft. Maar ook hier geldt dat mensenrechtennormen niet volledig uitsluiten dat in deze situaties coronatoegangsbewijzen zouden worden geëist.      

Privacy

Een vaccinatiebewijs bevat medische gegevens. Deze mogen alleen met toestemming van de betreffende persoon ingezien worden. Dat betekent dat de werkgever niet zomaar mag registreren of en waarom je een coronatoegangsbewijs hebt. Bij het vragen om persoonsgegevens moet volgens de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) het geven van toestemming expliciet, geïnformeerd en in vrijheid gebeuren. Een werknemer is ondergeschikt aan een werkgever. Dat maakt dat een werknemer normaal gesproken niet vrij is om die toestemming te weigeren, waardoor de toestemming niet geldig is. Toch zijn er onder de AVG uitzonderingen mogelijk. Zo is het bijvoorbeeld mogelijk om af te wijken van de AVG om redenen van zwaarwegend algemeen belang. Het tegengaan van coronabesmettingen zou hieronder kunnen vallen. Hierbij is het wel van belang dat de Nederlandse regelgeving duidelijk maakt wanneer van zo’n uitzonderingssituatie sprake is. Het vragen van een coronatoegangsbewijs door een werkgever is dus niet altijd in strijd met het recht op privacy.