Breng de menselijke maat in het werk van uitvoeringsorganisaties door uit te gaan van mensenrechten

Verdieping

De afgelopen maand heeft de Tijdelijke commissie uitvoeringsorganisaties (TCU) openbare hoorzittingen gehouden over de problemen bij uitvoeringsorganisaties en het verlies van de menselijke maat daarbij. Het gaat in het onderzoek door de TCU onder meer over de manier waarop uitvoeringsorganisaties, zoals de Belastingdienst en het UWV, met burgers omgaan. Op verzoek van de TCU heeft het College voor de Rechten van de Mens in een notitie uiteengezet hoe deze instanties kunnen werken met inachtneming van de rechten van de mens.

Werken met inachtneming van de menselijke maat

De menselijke maat staat of valt bij respect voor de menselijke waardigheid. De menselijke waardigheid zou dan ook een uitgangspunt dienen te zijn in het werk van de uitvoeringsorganisaties. Dat betekent onder meer een respectvolle behandeling van cliënten en dat de instanties rekening houden met individuele omstandigheden.

Mensenrechten geven concrete invulling aan het begrip ‘de menselijke maat’ en kunnen een toetssteen zijn om de menselijke maat terug te brengen in het werk van de uitvoeringsorganisaties. De belangrijkste aspecten die de menselijke maat vormen vanuit het oogpunt van mensenrechten zijn:

  • Bescherm de menselijke waardigheid, behandel mensen met respect.
  • Mensenrechten van de betrokkenen staan centraal bij het maken van regels, beleid en in de toepassing daarvan.
  • Uitvoeringsinstanties werken op basis van duidelijke, voorzienbare regels.
  • De regels en/of de uitvoeringskaders bieden voldoende ruimte om rekening te houden met individuele situaties wanneer dat de bescherming van de rechten van het individu ten goede komt.
  • Besluitvorming in individuele gevallen is beargumenteerd en transparant.
  • Instanties die beleid maken en besluiten nemen leggen verantwoording af.
  • Garandeer het recht op gelijke behandeling.
  • Houd rekening met verschillende uitgangsposities van mensen en tref specifieke maatregelen om mensen in kwetsbare situaties te beschermen.
  • Informatie is voor iedereen begrijpelijk en toegankelijk, ook voor mensen met een beperking en mensen met minder of geen digitale vaardigheden.
  • Betrek mensen bij het opstellen van informatie en het maken van beleid.
  • Waar nodig is er een laagdrempelige mogelijkheid om persoonlijke ondersteuning te krijgen bij toegang tot informatie.
  • Als mensen informatie moeten aanleveren, bijvoorbeeld via een (digitaal) formulier, moet voor hen begrijpelijk zijn wat wordt verwacht. Digitale formulieren moeten voor iedereen toegankelijk zijn.
  • Iedereen weet of en wanneer een beslissing is genomen die hen raakt, op basis van welke gegevens, en wat daarvan de gevolgen zijn.
  • Iedereen weet dat zij bezwaar kunnen maken tegen een beslissing, en hoe zij dat kunnen doen, en hoe zij daarbij ondersteuning kunnen krijgen.
  • Zet in op de-escalatie van een conflict.
  • Iedereen heeft, wanneer nodig, toegang tot een laagdrempelige klachtprocedure.
  • De klachtprocedure is effectief en leidt tot rechtsherstel.
  • De klachtprocedure mag geen onredelijke vertraging oplopen.

De TCU heeft diverse papers ontvangen en instanties en individuele deskundigen gehoord.