Wat is de rol van de overheid bij het beschermen van mensenrechten?
Wat mag de overheid niet doen?
Overheden zijn verplicht om ervoor te zorgen dat mensen hun rechten kunnen uitoefenen. Aan de ene kant stellen mensenrechten grenzen aan wat de overheid mag doen. Het recht op vrijheid van persoon betekent bijvoorbeeld dat de overheid je niet zomaar mag arresteren. Het recht op vrijheid van meningsuiting houdt in dat de overheid je niet mag tegenhouden als je wilt zeggen dat je het niet eens bent met een minister. En door het recht op huisvesting mag de overheid je niet zomaar uit je huis zetten.
Wat moet de overheid wel doen?
Aan de andere kant vragen mensenrechten juist ook om acties van de overheid. Het recht op een eerlijk proces houdt ook in dat de overheid ervoor moet zorgen dat je toegang tot een advocaat hebt als je verdacht wordt van een strafbaar feit. Het recht op onderwijs betekent dat de overheid ervoor moet zorgen dat je van onderwijs mag genieten.
De overheid moet jou ook beschermen tegen schendingen van jouw rechten door anderen, bijvoorbeeld bedrijven. Denk aan regels voor veilige werkplekken of voldoende pauzes of vakantiedagen. Ook moet de overheid geweld tussen mensen tegengaan, zelfs in privésituaties, zoals kindermishandeling.
Wie controleert de overheid?
Veel instellingen houden zich bezig met toezicht op de naleving van mensenrechten. In Nederland zijn dat in elk geval de rechter, de Nationale ombudsman en het College voor de Rechten van de Mens. Via de mensenrechtenverdragen zijn er ook internationale toezichtprocedures: comités van onafhankelijke deskundigen onderzoeken hoe de Nederlands overheid zorgt voor naleving van de mensenrechten.
De comités bestuderen rapportages en behandelen klachten van individuen. Daarna doen ze aanbevelingen aan de overheid. Het Europese Hof voor de Rechten van de Mens is de rechter in rechtszaken waarbij iemand een klacht tegen de overheid heeft ingediend op grond van het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens. Het Hof doet uitspraken waaraan de overheid zich moet houden.
Wat is de rol van gemeenten?
Gemeenten spelen een grote rol bij het beschermen van mensenrechten. Die is sinds de decentralisatie van taken in het sociaal domein nog verder toegenomen, omdat gemeenten nu verantwoordelijk zijn voor veel taken op het terrein van de zorg.
Veel beleid dat gemeenten maken en uitvoeren heeft met mensenrechten te maken. Hieronder volgt een aantal voorbeelden van rechten en hoe de gemeenten die proberen te waarborgen:
- Recht op een behoorlijke levensstandaard - armoedebestrijding
- Recht op huisvesting - opvang van daklozen
- Recht op geestelijke en lichamelijke integriteit - geweld in de privésfeer voorkomen en bestrijden en opvang van slachtoffers
- Recht op gelijke behandeling en non-discriminatie - LHBTI-emancipatie bevorderen en discriminatie in de horeca tegengaan
- Rechten van het kind - jeugdbeleid vaststellen
- Recht op onderwijs - schooluitval tegengaan
- Recht op vrijheid van meningsuiting - plaatsen beschikbaar maken om politieke of maatschappelijke posters te (mogen) plakken
- Recht op informatie - toegankelijke websites en folders
- Recht op vrijheid van vereniging en vergadering - demonstraties in goede banen leiden
- Recht om zelfstandig te wonen en deel uit te maken van de maatschappij - zorgen voor huishoudelijke hulp voor mensen zodat zij thuis kunnen blijven wonen
- Recht op politieke participatie - stemlokalen toegankelijk maken voor mensen met een beperking