Eindresultaten meldpunt ‘Onbeperkt Stemmen’ 2021

Het College heeft de meldingen van dit jaar verzameld.
Soms ging het stemmen goed en soms niet.
Door de meldingen kan het College advies geven aan de regering.
Zodat de volgende verkiezingen toegankelijker zijn.

Waarom het meldpunt?

Mensen met een beperking moeten kunnen leven als anderen.
Zij hebben dezelfde mensenrechten als iedereen in Nederland.
Dit staat in het VN-Verdrag handicap.
Het recht om te stemmen is zo’n mensenrecht.
Verkiezingen moeten daarom toegankelijk zijn voor iedereen.

Het College voor de Rechten van de Mens kijkt of de verkiezingen toegankelijk zijn.
Het College kijkt daarbij naar alle onderdelen van het stemmen.
Van de voorbereiding op de verkiezingen tot het stembiljet dat in de stembus komt.
Het heeft hiervoor het meldpunt opgericht.
Het meldpunt bestaat al sinds 2017.

Verkiezingen toegankelijker

Voor de verkiezingen is een actieplan gemaakt.
Dit heet het Actieplan ‘Toegankelijk Stemmen’.
Organisaties van mensen met een beperking dachten mee.
In het Actieplan werken ministeries en gemeenten samen om de verkiezingen toegankelijk te maken.
Ook de Kiesraad en de Nederlandse Vereniging voor Burgerzaken werken mee.
In gemeenten als Amersfoort en Utrecht zijn extra toegankelijke stembureaus opgezet.

Het College vindt het goed dat de overheid stappen neemt om de verkiezingen toegankelijker te maken.
Maar vindt het belangrijk dat de regering maatregelen blijft nemen.
Want er gaan nog steeds dingen niet goed.
Dat blijkt uit de meldingen die zijn gedaan bij het meldpunt.

De meldingen

Er zijn in 2021 139 meldingen gedaan bij het meldpunt.
Een klein aantal meldingen was positief.
Dit waren de positieve meldingen:

• de medewerkers van het stembureau waren vriendelijk
• de stembureaus waren toegankelijk
• er waren genoeg hulpmiddelen.

Er waren 70 algemene meldingen:

• de stembureaus waren niet toegankelijk
• de stembiljetten waren niet toegankelijk
• de medewerkers van het stembureaus kenden de regels over toegankelijkheid niet
• mensen wilden hulp in het stemhokje maar kregen het niet
• er waren geen of te weinig hulpmiddelen.

En 69 meldingen gingen over de corona-maatregelen:

• briefstemmen was niet mogelijk voor mensen jonger dan 60 jaar
• stemlokalen waren niet ‘coronaproof’.

Vier adviezen van het College

1. Laat ervaringsdeskundigen meedoen met het inrichten en testen van de stemlokalen
2. Laat ervaringsdeskundigen meedoen met het ontwerpen en testen van nieuwe stembiljetten
3. Laat gemeenten de regels goed uitleggen aan de vrijwilligers in de stembureaus
4. Blijf andere manieren om te stemmen onderzoeken

Advies 1

Laat ervaringsdeskundigen meedoen met het inrichten en testen van de stemlokalen
Stemlokalen moeten toegankelijk zijn voor iedereen.
Mensen met een lichamelijke beperking konden niet altijd goed stemmen.
Bij het meldpunt kwamen meldingen over te hoge drempels, zware deuren en gladde rolstoelhellingen.
Mensen met een visuele beperking konden niet altijd goed stemmen.
Er was vaak geen stemmal in het stemhokje.
De route in het stemlokaal was niet goed aangegeven.
Of het was te donker in het stemhokje.

Mensen geven aan dat ze graag meedoen met het inrichten en testen van de stemlokalen.
Het College vindt dit een goed idee.
Mensen met verschillende beperkingen kunnen de toegankelijkheid testen.
Bijvoorbeeld mensen met een rollator of een scootmobiel.
Of mensen die slecht kunnen zien.

Er is dit jaar veel geleerd in Amersfoort en Utrecht.
Daar zijn extra toegankelijke stembureaus opgezet.
Andere gemeentes kunnen hier van leren.
Daarom is het belangrijk dat gemeenten met elkaar praten.

Advies 2

Laat ervaringsdeskundigen meedoen met het ontwerpen van nieuwe stembiljetten
Mensen met een beperking vinden het stembiljet ontoegankelijk: het is te groot en de letters zijn te klein.
Het College vindt dat het stembiljet moet veranderen.
Zodat het makkelijk te gebruiken is voor iedereen.
Een nieuw stembiljet kan gelijk met een stemmal worden ontworpen.
Dan hoeft niet elke verkiezing een nieuwe mal gemaakt te worden.

Bij de volgende verkiezingen wil de regering nieuwe stembiljetten uitproberen.
Daar wordt een speciale wet voor gemaakt.
Het College adviseert om mensen met een beperking mee te laten doen.
Met het ontwerpen van de wet en de biljetten.
En met het testen van de stembiljetten.
Betrek mensen met verschillende beperkingen van begin tot eind bij het project.
Zodat een nieuw stembiljet toegankelijker wordt voor iedereen.

Advies 3

Laat gemeenten de regels goed uitleggen aan alle medewerkers van de stembureaus
Mensen die door hun lichamelijke beperking niet zelf kunnen stemmen, mogen hulp krijgen.
Dit kan van een medewerker van het stembureau of van een persoon die zij zelf uitkiezen.
Het gaat bijvoorbeeld om mensen met een visuele, lichamelijke of meervoudige beperking.
De hulp mag in het stemhokje worden gegeven.

Het College kreeg meldingen binnen van stembureaus waar dit niet mocht.
De medewerkers kenden deze regel niet.
Mensen met een beperking hebben hierdoor hun stem niet uit kunnen brengen.
Het College vindt dit een groot onrecht.

De regering moet gemeenten helpen om deze regel goed uit te leggen.
Zodat alle medewerkers in een stembureau weten dat hulp is toegestaan.
Alle regels moeten ook online beschikbaar zijn.
Zodat iedereen de regels na kan kijken.
Ook op de verkiezingsdag zelf.

Bij het meldpunt kwamen ook meldingen over een onvriendelijke behandeling.
Gemeenten moeten medewerkers van stembureaus trainen.
Zodat ze leren over mensen met een beperking.
En hoe ze hen het beste kunnen aanspreken.
Mensen met een beperking kunnen ook in het stembureau meewerken.
Het College vindt dat een goed idee.

Advies 4

Onderzoek andere manieren om te stemmen
Door corona zijn er andere manieren gekomen om te stemmen:

• sommige mensen konden per brief stemmen
• er waren meer stembureaus open
• er waren meer dagen om te gaan stemmen.

Hierdoor was het veel rustiger op de stembureaus.
Bij het meldpunt kwamen hier verschillende positieve opmerkingen over.
Mensen met een zwakke gezondheid en mensen met autisme vonden dit prettig.
Ook over het briefstemmen kwamen positieve reacties.
Er waren mensen die voor het eerst in jaren weer zelfstandig gestemd hebben.

Deze nieuwe manieren van stemmen maken de verkiezingen toegankelijker.
Het College adviseert de regering om deze manieren verder te ontwikkelen.
Om ze te gebruiken bij de volgende verkiezingen.