Hoe gender(on)gelijk is Nederland? Het hardnekkige probleem van zwangerschapsdiscriminatie
Een contractverlenging mislopen. Of een promotie, of een periodieke salarisverhoging. Een werkgever die plotseling kritischer gaat kijken hoe een medewerker functioneert. Afgewezen worden bij een sollicitatie. De reden voor deze benadelingen: een zwangerschap of een pasgeboren kind. Zwangerschapsdiscriminatie heeft niet alleen forse impact op de loopbanen van jonge ouders, het staat ook gendergelijkheid in de weg.
Maar liefst 43% van de zwangere werknemers krijgt te maken krijgt met zwangerschapsdiscriminatie (Zwanger en werk: dat baart zorgen, 2020). Ten opzichte van de metingen uit 2012 en 2016, is er niets veranderd. Daarmee is zwangerschapsdiscriminatie op de Nederlandse arbeidsmarkt een onverminderd groot probleem.
1 op de 5 vrouwen werd afgewezen bij sollicitaties vanwege zwangerschap, moederschap of kinderwens, bij 1 op de 10 sollicitanten werd dit zelfs expliciet gezegd
Vormen van zwangerschapsdiscriminatie
Zwangerschapsdiscriminatie doet zich voor in alle fases van het arbeidsproces. Bijvoorbeeld bij sollicitaties, arbeidsvoorwaarden, arbeidsomstandigheden en bij contractbeëindigingen. Verschillende zaken spelen hierbij een rol. Bijvoorbeeld onwetendheid van een werkgever: zo vertelde een telecomprovider expliciet aan een vrouw dat ze vanwege haar zwangerschap niet wordt aangenomen (oordeel 2022-118). Of als een werkgever niet inziet dat werktaken kwijtraken bij terugkeer op de werkvloer ook discriminatie is (oordeel 2018-92). Ook kan een automatische beëindiging van een uitzendovereenkomst na een ziekmelding vanwege een zwangerschap leiden tot discriminatie (oordeel 2023-160 & oordeel 2023-161).
Goed nieuws voor zwangere uitzendkrachten. Per 1 juli 2023 is de cao voor Uitzendkrachten aangepast: ziekte (vanwege een zwangerschap) leidt niet automatisch meer tot beëindiging van de uitzendovereenkomst
Wat moet er gebeuren?
Om zwangerschapsdiscriminatie op de arbeidsmarkt daadwerkelijk te bestrijden, zal er nog veel moeten gebeuren. Hierin is een rol weggelegd voor de Rijksoverheid, werkgevers en werknemers.
Verantwoordelijkheid van de Rijksoverheid
De aankomende wet Toezicht gelijke kansen bij werving en selectie, die werkgevers straks verplicht een discriminatievrije werkwijze bij sollicitatieprocedures op te stellen, vraagt expliciet om rekening te houden met de risico’s op zwangerschapsdiscriminatie. Ook de aanpassing voor de cao Uitzendkrachten om het uitzendbeding niet meer te laten gelden in geval van afwezigheid door zwangerschapgerelateerde ziekte, moet een positieve bijdrage leveren aan de bestrijding van zwangerschapsdiscriminatie. De Rijksoverheid moet zich blijven inzetten om te zorgen dat zwangeren op de arbeidsmarkt een gelijke behandeling krijgen. Niet alleen in wetgeving, maar ook door zelf initiatief te nemen in voorlichting en andere maatregelen. Bijvoorbeeld door werkgevers en werknemers beter en duurzaam te informeren over hun rechten en plichten bij zwangerschap.
Faciliteer een omgeving op de werkvloer waar zwangerschap en werk bespreekbaar kan worden gemaakt. Dat helpt niet alleen discriminatie te voorkomen, het past ook bij goed werkgeverschap
Belangrijke verantwoordelijkheid bij werkgevers
Zwangerschapsdiscriminatie is zeker niet alleen een probleem van zwangere werknemers, maar juist ook van werkgevers. Financiële motieven of zorgen over verminderende inzetbaarheid mogen geen rol spelen in het verkiezen van mannen boven vrouwen in personeelsbeleid. Ook is het niet toegestaan om informatie over zwangerschap, ouderschap of een kinderwens mee te wegen in beslissingen bij sollicitaties, contractverlengingen en arbeidsvoorwaarden.
Daarnaast is het aan werkgevers om een omgeving op de werkvloer faciliteren waarin de zwangere medewerkers hun werk goed kunnen blijven uitvoeren en om zwangere medewerkers te informeren over hun rechten en plichten. Het is raadzaam om voor deze taak een concreet persoon of orgaan binnen de organisatie aan te wijzen. Deze maatregelen zijn niet alleen nodig om zwangerschapsdiscriminatie te voorkomen, maar passen ook bij goed werkgeverschap.
Wat kun je als werkgever doen?
Ga na of het beleid voor zwangere medewerkers in jouw organisatie op orde is. Gebruik hiervoor de tips op basis van het overzicht van de veel voorkomende valkuilen waarbij werkgevers het risico lopen zich schuldig te maken aan zwangerschapsdiscriminatie dat het College op basis van het onderzoek uit 2020 ontwikkelde.
Wat kun je zelf doen?
Hoewel maar liefst 43% van de zwangere werknemers te maken krijgt met zwangerschapsdiscriminatie, weet maar een derde van hen hun ervaring te herkennen als discriminatie. Het is dan ook belangrijk om je goed in te lezen. Deze publicaties kunnen je hierbij helpen:
-
De Vrouwenrechtswinkel Amsterdam biedt een folder met korte en duidelijke informatie over onderwerpen die van belang zijn tijdens de zwangerschap en de eerste maanden na de bevalling. Je leest ook wat je rechten en plichten zijn als werknemer, en wat je van je werkgever mag verwachten tijdens je zwangerschap en de periode daarna.
Download de folder Zwangerschap en geboorte (pdf)
Download het formulier om met je werkgever in te vullen (pdf) -
Stichting van de Arbeid: Zwangerschap en werk: een handreiking voor werkgevers en werknemers (pdf).
-
Kijk ook op onze themapagina Zwanger en Werk.
Bij het College kun je zwangerschapsdiscriminatie melden
Vermoed jij dat je geen gelijke kansen krijgt of gediscrimineerd wordt vanwege je zwangerschap? Het College voor de Rechten van de Mens is bevoegd om discriminatieklachten te toetsen aan de gelijkebehandelingswetgeving.
Het kan daarbij gaan om directe discriminatie, bijvoorbeeld als je leidinggevende je geen opleidingsmogelijkheden biedt omdat je zwanger bent. Ook kun je indirect gediscrimineerd zijn, dan pakken ogenschijnlijk neutrale regels of behandeling in de praktijk in het nadeel van een vrouwen uit. De klachten kunnen gaan over alle aspecten van werk zoals toegang, beloning, promotie, ontslag etc. en gebaseerd zijn op gender (al dan niet in combinatie met etniciteit, seksuele gerichtheid, religie, leeftijd of het hebben van een beperking).
Je kan het College vragen om uit te zoeken of wat jou is overkomen, in strijd is met de bepalingen van deze wetgeving. Dit noemen we een ‘verzoek om een oordeel’. De procedure is laagdrempelig: de procedure is gratis. Een verzoek om een oordeel kan uiteindelijk leiden tot een juridisch oordeel, waarin het College vaststelt of daadwerkelijk sprake is geweest van discriminatie.
Meld discriminatie | College voor de Rechten van de Mens (mensenrechten.nl)
Serie: Hoe gender(on)gelijk is Nederland?
Op Internationale Vrouwendag 2022 (8 maart) startte het College met de serie ‘Hoe gender(on)gelijk is Nederland?’ waarin het elke maand een probleem belicht dat de mensenrechten van vrouwen onder druk zet.
Lees de voorgaande artikelen: