15 jaar EU-grondrechtenhandvest
Verdieping
Het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie (EU-grondrechtenhandvest) is op 1 december 2024 vijftien jaar in werking. Om die reden staat het College voor de Rechten van de Mens extra stil bij het belang van grondrechten in Nederland. Het EU-grondrechtenhandvest is een document dat de grondrechten van de burgers van de Europese Unie bevat, zoals burgerrechten, politieke, economische, sociale en culturele rechten.
Na de Tweede Wereldoorlog zijn België, Duitsland, Frankrijk, Italië, Luxemburg en Nederland uit de behoefte voor een project voor vrede en handel (de voorloper van) de Europese Unie gestart. De doelstellingen van de Europese Unie zijn onder andere het bevorderen van de vrede en veiligheid, en het respecteren van de grondrechten en fundamentele vrijheden. De lidstaten van de Europese Unie hebben een eigen markt zonder binnengrenzen, de gemeenschappelijke munt (de euro), een eigen Parlement en een eigen rechtssysteem met het Europese Hof van Justitie.
Hoe is het Handvest ontstaan?
Om die grondrechten en fundamentele vrijheden te respecteren en daarnaar te handelen werd in 2009 het EU-grondrechtenhandvest ingevoerd. Het Handvest heeft een brede invloed omdat het ook economische, sociale en culturele rechten bevat. Denk bijvoorbeeld aan het recht op toegang tot gezondheidszorg, of de artikelen over collectieve onderhandelingen en arbeidsbemiddeling. Het Handvest heeft alléén betrekking op situaties waarin EU-wetgeving of de handelingen van EU-instellingen betrokken zijn. Lidstaten moeten zich aan het Handvest houden wanneer zij het recht van de EU uitvoeren.
Algemene Verordening Gegevensbescherming
Een voorbeeld van EU-wetgeving waarbij rekening is gehouden met de bescherming van fundamentele vrijheden en grondrechten, is de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG). De AVG erkent dat de bescherming van personen bij de verwerking van persoonsgegevens een grondrecht is en verwijst naar het Handvest dat het recht op bescherming van persoonsgegevens garandeert.
Wie rapporteert er over mensenrechten in de EU?
De Fundamental Rights Agency (FRA) is een onafhankelijk documentatie- en kenniscentrum voor het bevorderen en beschermen van mensenrechten in de EU. Zij onderzoeken en rapporteren over de rechten die terugkomen in het EU-grondrechtenverdrag. In november dit jaar hebben zij bijvoorbeeld gerapporteerd over de prevalentie van gendergerelateerd geweld en moslimdiscriminatie. Zo bleek een derde van de vrouwen in de EU te maken hebben gehad met geweld. Op basis van dergelijke informatie geven zij advies aan de EU en de lidstaten over hoe zij grondrechten beter kunnen implementeren.